Meningen Karlsonkast

[Impulse]

De meesten zullen wel eens gehoord hebben van de roemruchte Karlsonkast.
Zelf heb ik ze ook eens gebouwd maar ik was niet bepaald onder de indruk.
Ik had de kleinere 12'' versie gebouwd en voorzien met de 8'' full range luidspreker B20 van Visaton.
De 15'' versie heb ik ook eens gehoord en vreemd genoeg vond ik die helemaal niet slecht klinken.

Sinds een aantal dagen ben ik het internet aan het afstruinen en probeer zoveel mogelijk informatie te vinden over de Karlsonkast.
Opvallend is dat er net zoveel lovende als negatieve kritieken te vinden zijn.
De principes die er aan ten grondslag liggen zijn mij enig zins duidelijk.
De exponentiële opening zou als breedband resonator moeten werken en de spreiding van het geluid moeten bevorderen.
Maar eerlijk gezegd lijkt me dit vergezocht en lijken deze principes bij de Karlsonkast ''overgeëxtrapoleerd''.
Maar hoe zit het nu?
Is de Karlsonkast een goed concept of niet?
Wie kan daar iets zinnigs over zeggen?
Wie heeft deze kasten ooit gebouwd en kan er een eerlijke mening over geven?
Wie kan de principes onderbouwen of misschien juist verwerpen?
Ik ben uiterst benieuwd naar de reacties en hoop dat er een duidelijke conclusie te trekken valt.

Karlson 12''.jpg

[Pjotr]

De principes die er aan ten grondslag liggen zijn mij enig zins duidelijk.

??? Dan ben je waarschijnlijk de enige

Ik heb er heel wat afgebouwd 30 jaar geleden voor PA. Ze hebben een hoog rendement en maken veel herrie maar klinken ook wel behoorlijk gekleurd. Er is een zekere schare aanhangers maar ik zou er nu toch niet meer aan beginnen. Veel meer dan een BR is het niet en daarvan zijn er veel betere ontwerpen.

Degene die het nog het meest redelijk (minst dozig) klonk was een ontwerp uit Radio Bulletin jaren '60 met een Philips 9710M er in. Maar die zat wel bijna helemaal vol met glaswol om het een beetje klinkend te krijgen. Die staat meen ik ook in het boekje "Luidsprekers" van de Muiderkring van begin jaren '70

[TubeHead]

Op een luisterdag in Breda twee jaar geleden geloof ik stond er een paartje.
Iemand hier op het forum zei dat het echt een party speaker was. Echt of je bij een live concert was.
Zat aardig power achter. 't is maar net waar je van houd natuurlijk.

[Pjotr]

Op een luisterdag in Breda twee jaar geleden geloof ik stond er een paartje.

Nu je er over begint. Die versie met een 9710 moet nog ergens op zolder staan bij mijn pa. Misschien toch wel eens leuk als illustratie op een luisterdag. 25W aan buisjes er op en gaan...

Weet nog wel dat de buren destijds kwamen klagen, dus laag kwam er wel uit.

[Wowly]

vroegah had je van die subwoofers voor in de auto: bazooka's noemde ze die. Dat was een pijp met daarin een gleuf als een hele smalle karlsson. Daaroverheen zat dan weer een halve pijp die afgestemd werd voor het een pof ander. Die dingen gaven echt bizarre outputs aan bassen! Echt misselijkmakend!


jan

[Impulse]

@ pjotr,

Een exponentiële spleet in een bijp die fungeert als breedband resonator: daar kan ik in komen.
Een spleet voor een luidspreker ter bevordering van de spreiding van geluid: dat werkt.
De exponentiële opening in de Karlson maakt naar het schijnt van beide principes gebruik.
Maar omdat deze principes slechts met moeite terug te vinden zijn in de kast zeg ik ''enig zins duidelijk''.
Vandaar ook dat ik mijn twijfels heb of de werking goed is te onderbouwen.

Het ''dozige'' geluid was het eerste wat mij opviel in mijn Karlsons.
Destijds had ik al het vermoeden dat dit veroorzaakt wordt door de paralelle zijwanden.
Dit wordt ook in een artikel op internet bevestigd (de bijhorende tekst staat naast fig. 2).
De resontaties in de achterkamer hoeven geen probleem te zijn omdat deze gedempt kunnen worden.
Dit is vanzelfsprekend ook op de voorkamer toepasbaar is, maar de ik vermoed dat dit de werking van de exponentiële poort om zeep zal helpen.
Echter wanneer de paralelle wanden daadwerkelijk de enige veroorzakers zijn van het ''dozige'' geluid lijkt me dat dit eenvoudig te verhelpen is door de kast als een trapezium uit te voeren.
Klopt deze redenatie?

[Impulse]

Wat me wel sterk lijkt is dat de Karlson goed werkt over een breed frequentiebereik.
Door de luidspreker te belasten met een exponentiële opening moeten er toch wel haast flinke looptijdverschillen optreden die voor hogere frequenties funest zullen zijn.
Of zie ik dat verkeerd?

[Pjotr]

Ha impulse, zie ook mijn smily Ik heb veel hypotheses gehoord en gezien hoe het zou kunnen werken maar nog nooit een echt valide verklaring. Ik hou het er maar op dat dit een leuk probeersel was van Kalson dat toevallig goed uit pakte.

Ik heb er vele speakers in gehad, van Fane tot Altec Lansing en de enige die het echt leuk deed was die maffe 9710M. Dat dozige zit ook in de ruimte achter de "gordijntjes". Ik heb daar rondom toen iets van 4 cm dik glaswol geplakt, ook op de voorflappen. Alleen op het speaker paneel en op dat paneeltje met de opening naar de kast niet.

Dat andere speakers het niet zo goed deden (Fane was regelrecht niet om aan te horen, bonkig, boemerig) is naar mijn idee omdat dit gewoon een BR kast is uiteindelijk en de juiste afstemming volstrekt zoek was.

[Impulse]

@ pjotr,

Tot nu toe heb ik ook nog geen overtuigende uitleg kunnen vinden.
Het zou kunnen zijn dat het een probeersel was dat toevallig goed uitpakte, maar het idee om er een exponentiële poort in te plaatsen wekt wel de indruk dat er over na is gedacht.
Wat ik van de andere kant wel erg toevallig vind is dat de kast er in zijaanzicht sterk doet denken aan de letter ''K''.
Zo schijnt het ook te zijn dat het niet kritisch is welke luidspreker wordt toegepast.
Uit jouw ervaring blijkt dat niet iedere willekeurige luidspreker geschikt is en dat lijkt mij logisch.

---

Er is trouwens nog iets wat ik me afvraag.
Staat de exponentiële opening eigenlijk niet op zijn kop?
Er van uit gaande dat de opening tevens dienst doet voor de spreiding van het geluid vraag ik me af of gebundelde hogere frequenties de nauwe opening bovenin de originele behuizing überhaupt bereiken.
De lage frequenties die de basreflexpoort verlaten spreiden zich hoe dan ook goed en hebben daarom geen nauwe spleet nodig.
Zo gezien lijkt het mij dus meer voor de hand liggend dat de nauwe opening dicht bij de luidspreker zit.

Kortom, er zijn nogal wat vaagheden omtrent de Karlson, dus ik hoop dat er enige duidelijkheid kan worden verschaft.

Bundeling.jpg

[Walt]

Hallo,

Vroeger best veel van deze kasten gebouwd, het kleine model met daarin 8" en 12" en het grote model met 15'' en 18". Tevens ook nog een keer een opgeschaalde variant voor een 18''. Zal in totaal toch wel een setje of 5-6 geweest zijn.

Qua output is de Karlson vergelijkbaar met een frontloaded hoorn van dezelfde afmetingen. Tevens lijkt de Karlson een zeer goede belasting op de driver uit te oefenen. T.o.v. een reflex veel minder konusuitslag en daardoor een hogere maximale SPL.

Gebruikte speakers onder andere Fane Studio 15L, Craaft 18", Beyma SM115, Fane 12" dualcone, 12" Visaton, RCF L18P300. Volgens mij werkt een speaker met vrij lage Mms het beste.

Tevens verstevigden wij altijd die ''gordijnen'', doe je dit niet dat kost dit output. Wij gebruikten de Karlsons altijd alleen voor bas/sub. Ik heb er nog een tijdje mee op een studentenkamer van 15m2 mee gespeelt, stond toen 1100W RMS achter 2x Karlson met 15" Beyma.

Later samen met Speakerstore.nl de Punisher bashoorn ontwikkeld, dat is toch wel een wereld van verschil met de Karlson, de Punisher horn is in alle opzichten superieur...

Groetjes Walter

[Tom Magchielse]

@ pjotr,

Een exponentiële spleet in een bijp die fungeert als breedband resonator: daar kan ik in komen.

Ik zou met mijn boerenverstand zeggen dat "breedband" en "resonator" twee elkaar uitsluitende principes zijn. De Karlson kast is gebaseerd op een combinatie van een "K-coupler" en een basreflex. De exponentiële spleet dient voornamelijk om de afstraling in het middengebied te verbeteren, iets wat bij een 15" wel, maar bij een 8" driver niet nodig is. Achtergrondinformatie voor zover nog nodig op:
http://home.planet.nl~ulfman/artic/kkop ... pl_en.html
Fundamenteel is: The K-Coupler, enz. door Martin C Poppe Jr IEEE Trans. Audio 4, dec 1966.
Werkt het? Door een vriend gebouwde kasten (RB) met 9710M zijn ooit grondig doorgemeten. In het laag gedroegen ze zich als een (te kleine ) basreflex, het midden vertoonde een groot aantal pieken en dalen, en pas boven 1500 Hz zag je weer de vertrouwde 9710M karakteristiek. Om het laag onder controle te krijgen was het nodig het gehele achtercompartiment met wol te vullen. Gezien het resultaat een onevenredig ingewikkelde kast.
groet, Tom

[Impulse]

@ Walt,

[off topic]

Hé, de Punisher, wat toevallig.
Ik kwam dat ontwerp een jaar of twee tegen op internet en heb een tijdje overwogen om hem te bouwen.
Volgens mij heb ik er zelfs nog een 3D ontwerp van.
Lekker compact, relatief eenvoudig te bouwen en ziet er als stack erg indrukwekkend uit.
Mijn complimenten, een slim ontwerp.
Vanzelfsprekend wil ik ze ook een keer horen.

[/off topic]

In alle opzichten superieur?
Kun je wat specifieker zijn?

[Walt]

Harder, lager, klinkt beter etc.

Wel is het zo dat de Punisher pas echt goed tot zijn recht komt in stacks van 4-6 stuks. Dan hebben we het over wapperende broekspijpen en ademproblemen als je vlak voor de stack staat. Wattje of 1000-1500 RMS per kast is ook geen overbodige luxe...

Groetjes Walter

[markbakk]

Ik zou met mijn boerenverstand zeggen dat "breedband" en "resonator" twee elkaar uitsluitende principes zijn.

[b_force]

Ik heb altijd van Planck en Einstein geleerd dat ik nooit moet (mag) vertrouwen op mijn boerenverstand

Maar goed, alle gekheid op een stokje, Tom heeft wel gelijk.

[Pjotr]

Ik heb altijd van Planck en Einstein geleerd dat ik nooit moet (mag) vertrouwen op mijn boerenverstand

Goh, heb jij nog bij Planck en Einstein in de klas gezeten? Maar je mag dan wel vertrouwen op het boerenverstand van Planck en Einstein?

[Impulse]

Als ik het goed begrijp kunnen "breedband'' en ''resonator'' niet samengaan?
Maar hoe zit het dan met het volgende:

Ik neem een buis en wil een basisresonantie van 34 Hz opwekken.
De lengte van de buis moet dan voor een 1/4 golflengte afstemming ongeveer 2,5 meter worden.
Vervolgens zaag ik de buis tot halverwege de lengte schuin af.
Wat voor invloed heeft dit op de basisresonantie?

[edit]

@ Walt,

Het is logisch dat de Punisher beter tot zijn recht komt naar mate de stack toeneemt, omdat de totale mondoppervlakte van de hoorn toeneemt en daarmee ook de stralingsweerstand.
Maar geldt dit niet voor iedere behuizing, dus ook voor de Karlson?

[/edit]

[markbakk]

Ik neem een buis en wil een basisresonantie van 34 Hz opwekken.
De lengte van de buis moet dan voor een 1/4 golflengte afstemming ongeveer 2,5 meter worden.
Vervolgens zaag ik de buis tot halverwege de lengte schuin af.
Wat voor invloed heeft dit op de basisresonantie?

Ik neem aan dat je bedoelt dat er op de halve lengte een flink gat ontstaat? Los van de vraag of het geheel als een transmissielijn moet worden gezien zal de resonantie netjes met een factor 2 omhoog gaan. Zo je al een vlakke lopende golf/staande golf zou weten te creëren in de buis, zal die bij het bereiken van het opengezaagde deel toch rap veranderen in een nieuwe geluidbron met bolvormige afstraling. Waar natuurlijk een deel van de afgezaagde pijp mid- en hoogfrequent nog het een en ander zal afschermen.

[Impulse]

Treedt er een basisresonantie halverwege de pijp op, op het einde van de pijp, twee basisresonanties, meerdere, of misschien zelfs helemaal geen?

@ Wowly,

Wat bedoelde je eigenlijk met ''misselijkmakend''?
In de positieve of negatieve zin?

[Tom Magchielse]

Als ik het goed begrijp kunnen "breedband'' en ''resonator'' niet samengaan?
Maar hoe zit het dan met het volgende:

Ik neem een buis en wil een basisresonantie van 34 Hz opwekken.
De lengte van de buis moet dan voor een 1/4 golflengte afstemming ongeveer 2,5 meter worden.
Vervolgens zaag ik de buis tot halverwege de lengte schuin af.
Wat voor invloed heeft dit op de basisresonantie?

De vraag is wat moeilijker dan hij lijkt. De stralingsweerstand en de eindcorrectie van een recht afgezaagde open pijp zonder flens zijn berekend door Levine & Schwinger in 1948. De afleiding is zo'n 20 pagina's lang en bevat een enorme dosis ongebruikelijke wiskunde, zoals Bessel-en Neumann functies en hoofdwaarde integralen. De idioot die dat gaat uitrekenen voor een schuin afgezaagde pijp moet nog geboren worden. Maar één ding is wel duidelijk, er zal een afwijkende stralingsimpedantie ontstaan, die er voor zal zorgen dat de resonantie op één of andere tussenliggende frequentie zal liggen. M.a.w ik sluit me aan bij MarkBakk. Breedbandig zal het niet worden.
groet, Tom

[Tom Magchielse]

Als een pijp aan de linker zijde een lsp-membraan heeft, en aan de rechter zijde open is, zal een vlakke golf door de pijp van links naar rechts lopen. Bij het open uiteinde gaat de golf ineens over naar bolvormig, met een kromtestraal van ongeveer a, als a de straal van de pijp is. De sprong in de voortplantingscondities zal een reflectie veroorzaken aan het uiteinde. Genoemde Levine&Schwinger hebben berekend dat deze reflectiefactor bij ka~0 (k is het golfgetal, 2xpi/lambda) gelijk is aan 1, en bij ka=1 (golflengte=omtrek pijp) gedaald is naar 0.69. In het diepe laag hebben we dus vrijwel volledige reflectie, hetgeen jammer is voor TL bouwers.
Door de reflectie zal een teruglopende golf ontstaan, die interfereert met de eerste. Als de fasesprong aan het uiteinde klopt, en de lengte klopt, zal een staande golf ontstaan. De amplitude daarvan zal afhangen van de demping in de pijp, en de reflectiefactor aan het uiteinde, maar kan zeer hoog worden (opslingering). In zo'n staande golf wordt potentiële energie (druk) periodiek uitgewisseld met kinetische energie (snelheid). Zolang er per periode maar weinig energie verloren gaat, blijven de periode en de amplitude vrijwel constant. Het systeem is een resonator, en zeer smalbandig. De precieze frequentie hangt af van de akoestische impedantie aan het uiteinde, die bij zeer lage frequenties voornamelijk een massa is. Dit vertaalt zich in een schijnbare lengte-toename van 0.6133a (voor een pijp zonder flens, de zgn eindcorrectie). Bij andere dan de optimale frequentie tellen de twee golven niet exact op, en de amplitudes worden lager, vandaar die smalbandigheid.
Willen we de bandbreedte vergroten, dan kan dat door demping aan te brengen. Er gaat dan per periode meer energie verloren, en de maximale opslingering wordt kleiner, het verschil met de amplitude bij naastliggende frequenties wordt ook kleiner, m.a.w de pijp wordt breedbandiger. We hebben dus opslingering verruild voor bandbreedte.
Een andere manier om de bandbreedte te vergroten en de pijp te dempen zou zijn om de impedantie aan het uiteinde te verhogen, door er een trechter of hoorn aan vast te maken. Dit heeft twee voordelen: de reflectie aan het uiteinde wordt minder, dus er wordt meer energie uitgestraald, en de demping neemt toe, omdat meer energie per periode verdwijnt. (koperblazers gebruiken dit)
Het open knippen van de pijp zoals in de K-coupler zou ook het effect van een verminderde reflectie kunnen hebben. Er zullen dus minder sterke resonanties optreden, en een effectievere straling, met tegelijk een grotere bandbreedte. Maar dan zal die opening toch in de grootte-orde van de golflengte moeten liggen. In het diepe laag zal het effect beperkt zijn tot een iets andere eindcorrectie.
In alle gevallen is de opslingering, die gain geeft en zo typerend is voor een resonator, het gevolg van het samenbrengen van de beschikbare energie in een kleine bandbreedte. Er is dus altijd een uitruil van gain tegen bandbreedte.
Dat is het dilemma van de TL-kast; je moet de demping zo doseren dat enige gain, maar niet te veel, wordt bereikt met een eindige, niet te kleine, bandbreedte. En dat moet je realiseren door het aanbrengen van slecht gedefinieerde demping d.m.v. poreuze materialen. Vandaar dat de "breedband resonator" de heilige graal van de TL-bouwers is.
groeten,Tom

[MechanicalAnimal]

Hoor ik daar iemand "Karlson" roepen?

effe geknipt en geplakt uit mijn voorsteltopicje:

Hallo allen,

na al even op het HTforum in de zelfbouwsectie mijn topic gepost te hebben kwam ik ineens al surfend dit forum tegen

Hierbij mijn bouwverslag van een setje Karlson Resonators

Het begon allemaal met een maatje van mij met wie ik in een studentenflat heb gewoond. Op zijn kamer had hij 4 allemachtig grote, knalgeel gespoten, zelfbouwspeakers staan. Na een tijdje 2 geleend te mogen hebben van hem heb ik besloten ook zo'n set te willen bouwen.

De leverancier van de drivers is hifi-zaak Klaré in Hoorn (NoordHolland, www.klare.nl). Hier kocht ik de 2 Celestion drivers, 2 tweeters en een bijpassend scheidingsfilter. Over het filter kan ik helaas niets vertellen, ik weet bijvoorbeeld niet op welke freg. ze gecrossed zijn en welke componenten gebruikt zijn. Dit is mij iets te technisch. De plaatselijke zagerij leverde een voorgezaagd bouwpakket.

Hieronder stap voor stap pics van het bouwen van de kasten en de assemblage. Meeste pics zijn gescand want dit was voor mij het pre-digicam tijdperk

SneakPreview


De Celestion 12 inch Q12-1735-T4911


De kast naast mijn te vervangen Philips FBserie


Achterzijde schuin, hier kun je goed zien dat er om de +/- 5 cm een houtschroef zit (4.0x40), lekker stevig dus


Achterzijde, verder geen bracing in de kast, dit zou ik een volgend keer wel willen plaatsen.


Achterplaat geplaatst, proefopstelling en even draaien.....djiesus wat kan dat hard


"Gordijntjes" klaar en alles op zijn plekkie.


Hoe schroef ik een houten kast in elkaar? Gewoon, met heul veul schroeven en houtlijm!!!

owkeej, tot zover de blanke houten kasten Na dat ik ze in elkaar gezet had tot dit resultaat heb ik heel lang
geen tijd gehad om aan de speakers te werken. Ze stonden lekker te draaien en van een ander kleurtje gaan ze heus
niet anders klinken . Lage prioriteit dus tot ik het op mijn heupen kreeg en toch over de afwerking begon na te denken.

*wordt vervolgd*

[MechanicalAnimal]

Belofte maakt schuld: mijn Karlson's The Sequel

"Van blank hout naar een kleurtje"!!

De originele Karlsons die ik van mijn maatje Yør had mogen lenen waren Über-geel.
Hoewel dit mijn voorkeur had, heb ik toch besloten tot een iets praktischer kleurenschema.

Mijn keuze werdt uiteindelijk een zwarte kast en met een purperkleurige baffle




Grrrrrrrrrrrrrrrrrrrrondverf


Ondertussen ook maar eens wat gaan voorboren


zwart/wit


zwart/purper

Na het verven wederom in elkaar geprutst. Hierna gaan prakkizeren over de uiteindelijke afwerking!
Natuurlijk moesten dit alu-hoekprofielen en hoekstukken gaan worden. Echter door allerlei andere bezigheden werdt ook het afmaakproject ernstig in de koelkast (lees: diepvries) gezet

*wordt vervolgd*

[MechanicalAnimal]

jááááren later......hoekprofiel besteld .........en inmiddels een heuse digitale camera



Zijkantje


"Under Construction"


12inch, erg lekker , ceedeetjuh ter vergelijking, jammer van die flits


Almost there.......


Bijna almost there.....


Klaar!!!.....en rammelen met die bakken maar weer

Things still to do : Hoekprofiel voorzijde en hoekstukken plaatsen.

[MechanicalAnimal]

Hierbij nog even mijn grote inspirator en flatgenoot Yør.



Op de achtergrond 2 van zijn vier Karlsons. Deze waren voorzien van FANE-drivers. Eén paar met lange slag en één paar korte slag versies.
Op deze foto waren we mijn hoogslaper (ivm chronisch ruimte-tekort) aan het bouwen en met muziek knutselt het nét ff beter natuurlijk

Inmiddels heeft Yør zijn speakers van een upgrade voorzien:

NIet alleen de kleur "Ossebloedrood"valt op.....ook valt de nieuwe tweeter op, mijn Karlsons zijn uitgevoerd met een Foster piezo-geval. De ronde vervangingstweeter klinkt, in combinatie met het nieuwe scheidingsfilter, een stuk beter.

Op deze foto's is ook goed te zien hoe de Karlson's er uit horen te zien.





details: